کتاب تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ نوشته دکتر محمد توکلی طرقی، اولین بار در سال 1381 چاپ شد. در این مقاله قصد داریم به بررسی کتاب تجدد بومی بپردازیم. این اثر در تلاش برای تحلیل و بازنگری در مفهوم تجدد در ایران و ارائه رویکردی بومی به تاریخ نگاری است. چاپ اول کتاب به کوشش نشر تاریخ ایران و با پشتیبانی دکتر منصوره اتحادیه منتشر گردید. کتاب تجدد بومی به بررسی تاثیرات و تحولات جامعه ایرانی در فرآیند تجدد می پردازد و به چالش های موجود در تاریخ نگاری ایران اشاره می کند. دکتر توکلی طرقی با رویکردی نوین، سعی دارد تا فهمی عمیق تر از فرآیند های تاریخی ارائه دهد.
چاپ دوم این کتاب نیز در انتشارات ایران نامگ منتشر شد و با تغییراتی در تصاویر و متن کتاب روانه بازار گشت. اگر بخواهیم از زبان ایشان نقل کنیم باید به اختصار بگوییم:
تجدد گونه ای بداهه اندیشی و بداهه زیستی بود. تکرار روزمره آهنگ از پیش ساخته زندگی نبود. همچون مشاعره و مناظره درگیری نوآورانه با رفیق و رقیب در رویارویی با دشواره ها و پیچه های بودن و زیستن بود…..
این کتاب در دوره ای نوشته شد که جان مایه اغلب روایت های رایج تجدد ایرانی نالش نداشتیم و نبودیم و جویش کشف رموز عقب ماندگی و عقب افتادگی و خواب غفلت کشور و ملت بود…
تجدد باید با فرهنگ و تاریخ بومی ما گره بخورد تا به نتیجه ای مطلوب منجر شود. این دیدگاه توانایی کتاب در ایجاد گفت و گویی جدید حول تاریخ و هویت ایرانی را نشان می دهد و بر اهمیت بازاندیشی در مفاهیم تاریخی تأکید دارد. کتاب تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، به‌عنوان یک منبع معتبر، می تواند به پژوهشگران و علاقه مندان تاریخ کمک کند تا نظریات نوینی در این حوزه شکل دهند.
مروری بر فهرست بخش بندی کتاب تجدد بومی
مقاله بررسی کتاب تجدد بومی به بررسی این کتاب می پردازد و تلاش می کند تا تصور رایج درباره ی تجدد را به گونه ای دیگر ترسیم کند. با هم بخش بندی فهرست کتاب را مرور می کنیم:
- پیشگفتار
- دیباچه
- بخش اول: تجدد بومی
- بازسازی هویت ایرانی
- ایران مداری و زمان مندی
- زمان بندی و ایران نگاری
- از ایران زمین به ایران زمان
- عرب ستیزی، فرنگ ستایی و ایران آرایی
- تاریخ پردازی نو
- فرنگ ستایی و عرب ستیزی
- آینده نگری و تاریخ نگاری
- تو وطن بشناسای خواجه نخست
- وطن مکانی و لامکانی
- پیکر مندی ایران و حریم همگان
- نفس مندی وطن
- ایراان وطن و خانه ماست
- پدر تاجدار و فرهمندی وطن
- پیکر مادرانه وطن و سلطنت عمومی
- مملکت بدن و مادر وطن
- سخت بیمار است ایران، از چه؟
- حال زار و یاد پار
- غیرت و شرف وطنی
- آینده نگری و آینده سازی
- بازسازی هویت ایرانی
- بخش دوم: فرنگ شناشی
- به تماشا رفته بودم خودم نیز تماشا شدم
- نگرانی
- فرنگ شناسی
- فرنگ نگری
- غارت کنان دل و دین
- میرزا ابوطالب لندنی و نفس متجدد
- به آزادی تفاخر دارند و به خود سری تشکر
- به تماشا رفته بودم خودم نیز تماشا شدم
- بخش اول: تجدد بومی
- فرنگ ستایی
- زنان فرنگ و هموطن
- فرنگ ستیزی
- بازخوانی انقلاب فرانسه
- باز خوانی
- زمینه تاریخی
- نخستین راویان
- پیشروان انگاره نو سیاسی
- انگاره مشروطیت
در این کتاب، با وجود تصورات قالب جامعه که تجدد را زاده اروپا می‌داند، به آزمایشگاه تجدد در آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا اشاره می کند. در ادامه، کتاب به دیگر موضوعات مرتبط با تجدد و تاریخ می پردازد و این پرسش را مطرح می‌کند که آیا تعریف ما از تاریخ و تجدد نیاز به بازاندیشی دارد یا خیر.
تو وطن بشناس ای خواجه نخست
تجدد بومی به بازسازی هویت ایرانی با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی کشور کمک می کند. با نگاهی به فهرست این کتاب نیز می توان متوجه شد که بازنگری تفکرات پیشین یکی از محورهای اصلی در این بازسازی می باشد. این کتاب به ما از اهمیت بازخوانی متون ادبی در تاریخمان می گوید و اینکه چگونه توانسته هویت ما را زنده نگه دارد. در مقاله بررسی کتاب تجدد بومی باید به این نکته اشاره کنیم که این کتاب بسیار هوشمندانه روندی از تاریخ نگاری در ایران را توصیف می کند و همزمان نقص های آن را بررسی می کند. اینکه چگونه از بازخوانی متون باستانی به عرب ستیزی، فرنگ ستایی رسیده ایم و چه باید بکنیم.
کتاب تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ به خوبی ما را متوجه تعصبات نوشتاری و تفکری فردی و جمعی در جامعه می کند و توجه به کشور را می ستاید. همچنین در این کتاب به پیامد گفتمان نو سیاسی ” ایران را وطن پنداشتن، وطن را همچو مادر انگاشتن و ایرانیان را خواهران و برادران وطنی خواندن” نیز می پردازد. در این کتاب با اشاره به مواردی همچون ریشه تاریخی وطن پرستی به موضوع رویش تجدد در مناطقی غیر از اروپا اشاره می کند. دکتر توکلی طرقی در این کتاب با تیز هوشی، تمامی نکات را با اسناد مرتبط و تاریخی ارائه کرده و نگاه خواننده را به موضوعات آن باز می کند.
جمع بندی بررسی تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ
کتاب بازاندیشی تاریخ به بررسی مفهوم تجدد بومی می پردازد و نقدی عمیق بر دیدگاه های سنتی تاریخی ارائه می دهد. یکی دیگر از نکاتی که در این کتاب به آن اشاره شده، برخورد و تصور مسافران از غرب است که زنان غرب به عنوان معیاری برای تشخیص تجدد استفاده می شده اند. این روند شامل تغییرات در دیدگاه مسافران، سیاستمداران و تاجرین میشد که به طور قابل توجهی بر شکل گیری تصورات و انتظارات از تجدد اثر گذاشته است.
انتشارات دیارنامگ با چاپ این کتاب قصد دارد تا قدمی مثبت در روشن سازی تاریخی انجام دهد و به شکل گیری تفکرات مثبت در جامعه کمک کند. این کتاب با توجه به رعایت فاکتورهای اصولی می تواند یکی از بهترین کتاب های تاریخ جهان تلقی شود که به ریشه های فرهنگی و اجتماعی تجدد در ممالک اسلامی می پردازد و ضرورت بازاندیشی در تاریخ را مورد تاکید قرار می دهد. از کتابدوستان عزیز تقاضا می کنیم در صورت مطالعه کتاب نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارند.
محمد توکلی طرقی، مؤلف این اثر، با توجه به معلومات تاریخی و پژوهش های شبانه روزی خود، آن را به سرانجام رسانده که یک منبع ارزشمند برای تاریخ دوستان و روشنگران تاریخی محسوب می شود. بررسی کتاب «تجدد بومی» فرصتی برای علاقه مندان به تاریخ فراهم می آورد تا از زوایای جدید به تجدد و تأثیرات آن بر جامعه ایرانی بنگرند و درک عمیق تری از روابط فرهنگی و اجتماعی میان شرق و غرب به دست آورند.